olimpiyatlara damga vuran olay amerika'daki
black power isyanlarının tüm dünyaya açık açık sunulmasıdır.
olayın kahramanları üç atlet. ikisi amerika, teki avusturya vatandaşı.
atletizmde amerika adına 200 metrede yarışan "zenci"
tommie smith yarışlarda 1. olur ve altın madalya kazanır.
aynı yarışta avustralya adına yarışan "beyaz"
peter norman yarışlarda 2. olur ve gümüş madalya kazanır.
yine aynı yarışta amerika adına yarışan "zenci"
john carlos yarışlarda 3. olur ve bronz madalya kazanır.
eyleme gelirsek;
bu şekilde tommie smith ve
john carlos ulusal marşı seremonisi sırasında, bayrakları havaya yükselirken başlarını öne eğerler. teki siyah eldivenli sağ elini, diğeri de siyah eldivenli sol elini yumrukları sıkılı bir şekilde havaya kaldırır. Bu sırada ayaklarındaki çoraplar da siyahtır.
fotoğrafa bakınca avustralya adına yarışan
peter norman'ın eylemle pek alakası yok sanılıyor.
ama işin aslı şu;
Madalya töreni için bekledikleri sırada John Carlos, Peter Norman’ın yanına gelerek sormuş:
– İnsan haklarına inanıyor musun?
+ Evet, inanıyorum.
– Peki ya Tanrı’ya?
+ Bütün kalbimle. Ben eyleminizi destekleyeceğim, bana ne yapmam gerektiğini söyleyin.
bu konuşma sonrası müthiş bir provokasyon, harika bir eylem planlıyorlar.
amaçları; amerika’daki ırk ayrımcılığını ve siyahlara reva görülen fakirliği ve ikinci sınıf vatandaşlığı protesto etmek.
işin ilginç yanı eylemin fikir babası; Avusturalyalı Peter Norman.
bir çift siyah deri eldiven buluyorlar, sağ tekini tommie, sol tekini john eline geçiriyor. fakirliği sembolize etmek için siyah çorapla kürsüye çıkıyorlar. başları öne eğik, sıkılı yumruklarını havaya kaldırıyorlar. önlerinde duran beyaz atlet peter norman da dayanışmasını göstermek için kalbinin üstüne "insan hakları için olimpiyat projesi hareketi"nin kokartını iğneliyor. amerikan milli marşı çalarken de plan uygulanıyor.
olimpiyatlar bittiğinde tommie smith “beyaz atletlerle aynı takımda olmak çok kötü bir duygu. pistte dünyanın en hızlı atleti tommie smith olabilirsiniz, ama soyunma odalarına indiğinizde "pis bir zenci"den başka hiçbir şey değilsiniz." diye röportaj veriyor.
daha sonra neler olacağını siyahlar namına tahmin edebiliyoruz. spordan men edilmeler, cezalar, olimpiyat köyünden kovulmalar, büyük yarışmalardan men edilmeler vs. ama yaptıkları eyleme sonuna kadar inanıyorlar ve amaçlarına ulaşıyorlar. bütün dünyanın dikkatini çekiyorlar.
protestoyu destekleyen peter norman'da benzer şekilde dışlanıyor, bir "beyaz" olmasına rağmen.
çünkü; o günlerde siyahların haklarını savunma cesareti gösteren, onurlu ve belkemiği sahibi beyaz çok azdı.
peter, avustralya’ya döndüğünde kimse yüzüne bakmadı, herkes tarafından yargılandı. onun da atletizm kariyeri bitti, spor çevrelerinden dışlandı. tehditler, işsizlik ve tecrit nedeniyle çok sıkıntılı günler yaşadı. üç atletin de ilk evliliği bu gibi baskılardan dolayı sona erdi.
avustralya devleti peter norman’ı ölene kadar affetmedi. ama o intikamını mezara götürdü.
1968 olimpiyatları finalinde ikinci olurken kırdığı 200 metre avusturalya rekoru, bugün hala (38 yıl sonra) kırılamadı :))
üç atletin o gün başlayan "eylem kardeşliği" ve dostlukları ömür boyu sürdürmüş. aradan geçen 38 yıl boyunca, yazışmışlar, buluşmuşlar, görüşmüşler. ta ki peter norman, evinin bahçesinde kalp krizi geçirip 64 yaşında hayata veda edene kadar..
ama peter'ın eylem kardeşleri onu cenazesinde de yalnız bırakmaz...
vefa
ilgili güzel bir video